konferencja

2-3 czerwca 2022

Platonizm w metafizyce
/ ontologii

źródła, dzieje, aktualność, krytyka

Patronat merytoryczny:

referat

mgr Justyna Horbowska

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Kwestia duszy w późnym neoplatonizmie

abstrakt

Charakterystyka duszy jako pozostającej w opozycji do ciała i jej podziały w ujęciu, jakie ukazał Platon – na racjonalną i irracjonalną czy na intelektualną, pożądliwą i gniewliwą – są powszechnie znane i były wielokrotnie interpretowane z perspektywy różnych szkół filozoficznych. W odróżnieniu od nich koncepcje neoplatońskie dotyczące duszy nie doczekały się wielu wyczerpujących opracowań – być może również dlatego, że w kulturze zachodniej szczególnym uznaniem obdarzono linię interpretacyjną zaproponowaną przez Arystotelesa i to w oparciu o nią postępował rozwój nauki. Prawdopodobnych przyczyn można wyróżnić więcej, wśród nich brak dostępności części neoplatońskich tekstów źródłowych w przeszłości czy przekonanie, że filozoficzne interpretacje neoplatońskie tylko w niewielkim stopniu odbiegają od oryginału Platona. Wydaje się, że rzeczywiście po części odmienność neoplatońskich wersji od tekstu Platona jest pozorna, jednak wynika to z pewnego uproszczenia jego przekazu – jako przykład można podać dystynkcję zbudowaną w kontekście śmiertelności, jaką sam Platon zawarł w dialogu 'Timajos’ wspominając o funkcji służebne duszy śmiertelnej wobec nieśmiertelnej, jaką jest komunikowanie duszy „właściwej” z ciałem.

Przybliżenie ujęć neoplatońskich problemu duszy – w tym duszy ludzkiej – może zatem przyczynić się do pogłębienia wiedzy na temat samego stanowiska Platona oraz ukazać możliwości interpretacyjne cenne dla antropologii filozoficznej, jak też w dalszej perspektywie dla innych nauk wywodzących się z badań nad duszą, jak psychologia czy umysłem, jak kognitywistyka.

W ramach odniesienia do kwestii ujmowania problemu duszy w neoplatonizmie zdaje się mieścić omówienie koncepcji duszy zawartych w dialogach Platona, a potem ich zestawienie z koncepcjami filozofów neoplatońskich. W swoich badaniach szczególną uwagę poświęciłam interpretacjom Damaskiosa, ostatniego diadocha Akademii, jakie zawarł w traktacie 'O pierwszych zasadach’ i 'Komentarzu do Fedona Platona’. Posługiwałam się metodami analizy tekstu, uniesprzeczniania i historyzmu.